«ΜΑΡΙΝΕΛΛΑ - Οι νύχτες που έγιναν μεσημέρια» (Κριτικές)

ΜΑΡΙΝΕΛΛΑ

ΟΙ ΝΥΧΤΕΣ ΠΟΥ ΕΓΙΝΑΝ ΜΕΣΗΜΕΡΙΑ

Γιάννης Ξανθούλης

 

Εκδόσεις ΔΙΟΠΤΡΑ

 

ΚΥΚΛΟΦΟΡΕΙ ΣΕ ΟΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΑ

 

         Η κορυφαία ερμηνεύτρια Μαρινέλλα, που διεκδικεί δικαιωματικά το προνόμιο του «θρύλου», έγινε αφορμή για ένα νέο βιβλίο που εξιστορεί μέσα από πολύμηνες «μεσημεριανές» συζητήσεις όλη της τη ζωή και ό,τι απόσταγμα προέκυψε σε μια καριέρα που αγγίζει κοντά εβδομήντα χρόνια διαρκούς παρουσίας. Η διαφορά από μια συνεπή βιογραφία είναι πως απέναντί της είχε τον σπουδαίο συγγραφέα Γιάννη Ξανθούλη σαν αντίστιξη στην αφήγηση της ζωή της.

         Μίλησε για ολόκληρη την πορεία της: από τα παιδικά της χρόνια στη Θεσσαλονίκη της δεκαετίας του '40 μέχρι το πέρασμά της από διάφορες φάσεις της νυχτερινής διασκέδασης και τη γνωριμία της με άντρες, όπως ο μέγιστος Στέλιος Καζαντζίδης, που την καθόρισε ως τραγουδίστρια, ώστε να συναντήσει αργότερα τον θρίαμβο ως η απόλυτη σολίστ.

         Η Μαρινέλλα, περνώντας λοξά από την ιστορία της Ελλάδας, συζήτησε ανοιχτά για όλες τις προκλήσεις που αντιμετώπισε στην υπερφωτισμένη λεωφόρο της επιτυχίας. Μια γυναίκα που σήμερα, κατά την ένατη δεκαετία της ζωής της (γεννημένη στις 19 Μαΐου 1938), ξεδίπλωσε τον χρόνο με τα θετικά και τις αντιφάσεις του, έχοντας για συνομιλητή έναν συγγραφέα που έπαιξε συνειδητά τον "δικηγόρο του διαβόλου", αλλά που ταυτόχρονα την αντιμετώπισε σαν μια προσωπικότητα πολύ πιο πάνω από την τραγουδιστική της υπόσταση, που δεν μένει στο εκτόπισμά της στην ιστορία του Ελληνικού Τραγουδιού με τις κοινωνικές παραμέτρους του.

         Ο Γιάννης Ξανθούλης, αν και στενός φίλος της ερμηνεύτριας, ρίχτηκε στην περιπέτεια της συγγραφής αυτού του βιβλίου όσο πιο ψύχραιμα μπορούσε, ακριβώς επειδή έβλεπε εξαρχής τη Μαρινέλλα σαν ηρωίδα ενός μυθιστορήματος που γράφεται, ξαναγράφεται και συνεχίζει να κάνει το ίδιο κόντρα στις χρονικές προσδοκίες της κοινής λογικής. Ο συμβολισμός του τίτλου είναι προφανής. Μια γυναίκα που διέσχισε ατέλειωτες νύχτες με υπόκρουση έναν ωκεανό χειροκροτημάτων τώρα μπορεί να συνδιαλέγεται ανθρώπινα χωρίς απωθημένα υπό το μεσημεριάτικο φως. Οι κουβέντες και τα γεύματα έλαβαν χώρα μεσημέρια, ακολούθησαν οι τρυφερές ώρες του καφέ και η συγκίνηση των απογευματινών ωρών, συχνά με γέλια και όλες τις αισθηματικές εκδρομές στα τοπία της νοσταλγίας, όταν αυτό χρειάστηκε. Η ηρωίδα και ο συγγραφέας βρήκαν κοινές αφορμές στις αναμνήσεις τους, ανακάλυψαν συμπτώσεις και συγκινήσεις σε πράγματα απρόσμενα και εντέλει δημιούργησαν ένα υβριδικό κατά κάποιον τρόπο ύφος πετυχαίνοντας μια χρυσή τιμή στην ισοτιμία των συναισθημάτων τους.

 

 

 

 

ΚΡΙΤΙΚΕΣ ΓΙΑ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:

 

         “…Πρόκειται για ένα εξαιρετικά διαφορετικό και ιδιότυπο βιβλίο, καθώς αποτελεί μία ξεχωριστή βιογραφία, που φωτίζει με έναν μοναδικό τρόπο τη ζωή της διάσημης Ελληνίδας τραγουδίστριας, της ανυπέρβλητης Μαρινέλλας…”

Νεκταρία Βαρσαμή - Πουλτσίδη,

για την εφημερίδα «Ηπειρωτικός Αγών»,

11 Φεβρουαρίου 2024

 

          “…Και ιδού τ’ αποτελέσματα: ένα υπόδειγμα βιογραφίας που βλέπει το δάσος κι’ όχι το δέντρο, που σου δίνει ανάγλυφη τη μεγάλη εικόνα της ζωής. Συγγραφέας που γίνεται όλο και καλύτερος, αισθαντικός, βαθύς, σπαρακτικός και απολαυστικός ταυτόχρονα, ο Γιάννης Ξανθούλης γράφοντας για το πάνω μέρος του κεντήματος γνωρίζει κάθε σταυροβελονιά κι’ απ’ την ανάποδη από το εργόχειρο της ζωής που συνήθως ξέρει μόνο η μοίρα ή ο Θεός. Γενναιόδωρος όσο άλλο δεν γίνεται, αναφέρεται στους πάντες, δίνει χώρο και φώτα στους άλλους, αφήνει την προσωπικότητα της Μαρινέλλας να ανθίσει, να βλαστίσει, να λάμψει και να ξεδιπλωθεί. (…) Ναι, τελικά το κατάφερε ο Γιάννης Ξανθούλης αλλά και η ζωή έχει κάνει καλή δουλειά. Και η Μαρινέλλα μοιάζει σα μυθιστόρημα του Γιάννη Ξανθούλη που τώρα ξαναδιαβάζω απολαυστικά…”

Ελένη Γκίκα,

για το «Fractalarte.gr»,

2 Ιανουαρίου 2024

 

 

 

 

         “…Η κρυφή γοητεία της Μαρινέλλας σε συνδυασμό με την πένα του Ξανθούλη αποκαλύπτουν τις λεπτομέρειες εκείνες που συνθέτουν τη ζωή και την καλλιτεχνική πορεία της Ελληνίδας ερμηνεύτριας. (…) Η αφήγηση του Γιάννη Ξανθούλη είναι γοητευτική και φτιάχνει μία βιογραφία πάνω στον θρύλο της Μαρινέλλας…”

Δήμητρα Κακαουνάκη,

για το «Athensvoice.gr»,

22 Δεκεμβρίου 2023

 

         “…Πράγματι, ο Γιάννης Ξανθούλης γράφει ένα κείμενο που ούτε βιογραφία το λες, ούτε όμως και μυθοπλασία, στο πλαίσιο των χαρακτηριστικών του είδους. Ούτε είναι εύκολο να περικλείσει σε ένα βιβλίο μια ζωή - ποταμό, όπως αυτή της Μαρινέλλας, πολύ περισσότερο αν όσα προσπαθεί να αποτυπώσει στον γραπτό λόγο συμπλέκονται με δικά του ενθυμήματα. (…) Το αποτέλεσμα είναι μια χειμαρρώδης αφήγηση που, ξεπερνώντας αναπόφευκτα τη γραμμική χρονική ακολουθία, ξανοίγεται σε μια «τοιχογραφία», όπου οι εικόνες μπερδεύονται γλυκά και αγαπητικά. Όσο για τα γεγονότα αυτά καθεαυτά, συγκροτούν τελικά μια ζωή πολύ ενδιαφέρουσα και, παράλληλα, σκιαγραφούν μια εποχή που πλαισιώνει στο φόντο με τα δικά της μέτρα όλη την ιστορία -η μικροϊστορία της προσωπικής ζωής απολύτως δεμένη με τη μεγάλη ιστορία των σημαντικών γεγονότων του συλλογικού βίου. Σκέφτομαι πως μόνον ένας «μάγος» της αφήγησης -ας μου επιτραπεί ο όρος που μοιάζει υπερβολικός, χωρίς ωστόσο καθόλου να είναι- θα μπορούσε να βυθιστεί σε μια ζωή τόσο πλούσια σε γεγονότα αλλά και σε ανατροπές, να το γεμίσει από τις συνήθεις του παρεκβάσεις γεμάτες από δικά του προσωπικά βιώματα και μνήμες, κι όμως στο τέλος το κείμενό του (η συγγραφική ή η δημοσιογραφική φωνή) να βγει αλώβητο, αυθεντικό, με δύο όψεις συμπλεκόμενες ιδανικά, από τη μια η Μαρινέλλα ως άνθρωπος και ως «ντίβα» και από την άλλη ο ίδιος ο γράφων άλλοτε ως ακροατής και άλλοτε ως δημιουργός/συγγραφέας -κι’ άντε εσύ τώρα να τα ξεχωρίσεις αυτά τα δύο. Αλλά και γιατί να τα ξεχωρίσεις; Η «μαγεία» αυτής της αφήγησης έγκειται ακριβώς στο δισυπόστατο της μορφής της. Άλλωστε, αυτό δεν συμβαίνει σε κάθε ανάγνωση; Ο αναγνώστης «συμμετέχει» διεμβολίζοντας όσα διαβάζει με τα δικά του πράγματα. Έτσι κι’ εδώ, μοιάζει ο Ξανθούλης να παίρνει τη θέση του κάθε αναγνώστη και να προσθέτει τη δική του ματιά (μα κυρίως μνήμη) σε όσα κουβεντιάζοντας χαλαρά τα μεσημέρια τού αφηγείται η Μαρινέλλα…”

Διώνη Δημητριάδου,

για το «Diastixo.gr»,

12 Δεκεμβρίου 2023

 

 

 

 

         “Το βιβλίο είναι ευκολοδιάβαστο, σαν να βρίσκεσαι στην παρέα των δυο συνομιλητών, παρακολουθώντας τη συζήτησή τους. Το μέγεθός του είναι τόσο όσο χρειάζεται για να γνωρίσεις τη Μαρινέλλα κι’ αυτά που πρέπει, χωρίς να πλατειάζει, αλλά ούτε να αφήνει κενά στη εξέλιξή της…”

Ε.Φ.Β.

για το «Αrtscript.gr»,

6 Δεκεμβρίου 2023

 

         “…Το αποτέλεσμα είναι μία πραγματικά πολύ ιδιαίτερη βιογραφία, η οποία αποτελεί βουτιά στα βαθιά νερά του ελληνικού λαϊκού τραγουδιού κατά τον εικοστό αιώνα. Εν κατακλείδι, το πείραμα που επιχείρησε ο Ξανθούλης, μπορούμε να πούμε ότι πέτυχε απόλυτα: πρόκειται για ένα από τα πιο απολαυστικά βιβλία της φετινής εκδοτικής παραγωγής που αξίζει τα μάλα να το διαβάσουμε…”

Λεύκη Σαραντινού,

για το «Literature.gr»,

3 Δεκεμβρίου 2023

 

 

 

 

         “…Ο Γιάννης Ξανθούλης δυναμίτισε κάθε πιθανότητα γραμμικής αφήγησης και με το ταπεραμέντο του μετέτρεψε τη συζήτηση σε παιχνίδι μπιλιάρδου -με τις ιστορίες, τα πρόσωπα και τα «ντεσού», να εκτοξεύονται σαν τις μπάλες αλλάζοντας απρόβλεπτα πορεία- και την ανάγνωση σε ευφορική διαδικασία…”

Κώστας Αγοραστός,

για το «Bookpress.gr»,

Δεκέμβριος 2023

 

         “Μέσα από τη φωνή της, η φωνή των γυναικών… Πρώτη έφερε το «ανδρόγυνο» στιλ στη σκηνή, με κοντό μαλλάκι και «καμπάνα» παντελόνια. Σφράγισε με τη φωνή της τα τραγούδια, αλλά και με την εμβληματική, γεμάτη θεατρικότητα ερμηνεία: η αγέρωχη στάση του σώματος, το τίναγμα του κεφαλιού, η κίνηση των χεριών… Η «Εκάβη του τραγουδιού», η μυθική Μαρινέλλα, με τη μυθιστορηματική ζωή είναι η ηρωίδα στο νέο βιβλίο του Γιάννη Ξανθούλη «Οι νύχτες που έγιναν μεσημέρια», που μόλις κυκλοφόρησε από τις εκδόσεις Διόπτρα…”

Παρή Σπίνου,

για την «Εφημερίδα των Συντακτών»,

3 Νοεμβρίου 2023.

 

 

  

 

ΣΗΜΕΙΩΜΑ ΤΟΥ ΓΙΑΝΝΗ ΞΑΝΘΟΥΛΗ:

         «Θα έπρεπε να γράψετε ένα βιβλίο για τη μαμά». Κουβέντα από την Τζωρτίνα στα γενέθλια της Μαρινέλλας, πριν από χρόνια.

Το άκουσα, το ξέχασα. Δεν το πήρα αψήφιστα, αλλά ήξερα πως είμαι ακατάλληλος για βιογράφος, εξαιτίας του ύφους που γράφω. Καλώς ή κακώς.

Από αλλού ξεκινώ και αλλού βρίσκομαι, παρεμβαίνει το θυμικό μου, νευριάζω με τους ήρωες μου, κάνω αυτά που κάνω, ώστε να μη συμπεριλαμβάνομαι στους τρέχοντες κολοσσούς της λογοτεχνίας.

Δεν παραληρώ για τα αποδεκτά «πολιτικώς ορθά» και de facto απυρόβλητα μείζονα θέματα.

Με τέτοιον χαρακτήρα πώς να αναλάβω μια Μαρινέλλα, με την οποία ναι μεν μας συνδέουν μερικές ενδιαφέρουσες δεκαετίες, αλλά δεν θα μου προέκυπταν φωτοστέφανα και θαυμαστικές κορόνες για τον μελωδικό κόσμο της νύχτας.

«Ξέρετε, εγώ…». Έφερνα αντιρρήσεις, ξέροντας τον χαρακτήρα μου. Η άλλη πλευρά επέμενε: «Κάνετε λάθος…». «Μα είμαι ολόκληρος ένα κινούμενο λάθος», απαντούσα. Τελικά, ο βιογράφος «εάλω»…

«Εσύ με ξέρεις» -η Μαρινέλλα.

«Εγώ σ’ αγαπώ, αλλά φοβάμαι ότι εσύ δεν με ξέρεις», απαντούσα.

Τσούλησε ένα διάστημα με «σε ξέρω», «δεν με ξέρεις», ώσπου να το πάρουμε απόφαση και να ξεκινήσουν τα μεσημεριανά συμπόσια εις μνήμην του Πλάτωνα και άλλων συγγενών ανάλογων συμποσιακών εμπειριών.

Έτσι προχωρήσαμε, φωτίζοντας με μεσημβρινό φως νύχτες ή και μέρες μιας ζωής από χώμα, φωνή, έρωτα, μόχθο και πολλή αγάπη. Και έγινε ένα βιβλίο που, χωρίς να είναι a priori βιογραφία, άρχισε να μοιάζει με μυθιστόρημα δικό μου.

 

 

 

 

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑ ΑΠΟ ΤΟ ΒΙΒΛΙΟ:

         Βράδυ καλοκαιρινό του 1980, στο κέντρο «Νεράιδα» στο Καλαμάκι. Βρίσκομαι εκεί για να της πάρω συνέντευξη για την «Ελευθεροτυπία». Εντολή της διεύθυνσης. Ψαρωμένος στα τραγουδιστικά αυτού του τύπου -προφανώς κάτι με τρόμαζε εξαιτίας της κοσμικής της δημοφιλίας-, προετοιμασμένος ωστόσο να αντιμετωπίσω το θηρίο. Παίρνω μάλιστα για παραθάρρια μαζί μου κι’ έναν φίλο, περπατημένο στη νυχτερινή Αθήνα. Είχα τρακ, λες και πήγαινα για οντισιόν στα Ελευσίνια Μυστήρια.

         Να πω ότι ήμουν θαυμαστής των τραγουδιών της; Θα πω ψέματα. Σχεδόν τα αγνοούσα -κι’ ό,τι ήξερα ήταν κομματιαστά, από τα ραδιόφωνα των ταξί, παρόλο που το όνομά της έπαιζε σε πολλά και διαφορετικά ταμπλό. Ο Μίνως Βολανάκης, για παράδειγμα, κορυφαίος σκηνοθέτης, ήθελε να ανεβάσει μαζί της την «Κάρμεν» του Μπιζέ, ο Κάρολος Κουν ενδιαφερόταν να της αναθέσει ρόλο Κορυφαίας σε τραγωδία, όπως άκουγα. Άλλωστε ήδη το προσωνύμιό της ήταν συνυφασμένο κατά κάποιον τρόπο με τον Ευριπίδη. Δηλαδή Μαρινέλλα ίσον «Εκάβη του Τραγουδιού».

         Σημασία είχε πως βρισκόμουν ανήσυχος στην παραλιακή «Νεράιδα», κατάμεστη από ένα καλοντυμένο κοινό, αφού αποτελούσε σημείο αναφοράς στη διασκέδαση των Αθηναίων και όχι μόνο. Ψίθυροι, γέλια, ευχάριστη αναμονή, οι μουσικοί είχαν πάρει θέση, ενώ από τη θάλασσα με ανακούφιζε ένα αλμυρό αεράκι.

         Καθίσαμε κάπου διακριτικά κι’ ύστερα… μα δεν υπάρχει ύστερα, γιατί σταμάτησε ο χρόνος. Αναβόσβησαν τα φώτα για να μας προετοιμάσουν πως θα μας επιτεθεί -έτσι το ένιωθα-, η ορχήστρα ζωντάνεψε επικίνδυνα, κάνοντας εισαγωγή σε ρυθμό ντίσκο στο τραγούδι της Βέμπο «Σβήσε το φως»… κι’ ύστερα όρμησε στη σκηνή, διατάζοντας μέσα σε μια απόλυτα ηλεκτρισμένη ατμόσφαιρα: «Σβήσε το φως κι’ έλα γείρε κοντά μου…».

         Τολμώ να πω ότι το πήρα προσωπικά. Γνώριζα πως εκείνο τον καιρό μόλις είχε κυκλοφορήσει ο δίσκος της με τραγούδια της θρυλικής Σοφίας, αλλά εδώ συνέβαιναν άλλα πράγματα. Το σοκ που υπέστην ήταν κάτι πολύ περισσότερο από ηλεκτρική εκκένωση. Δεν μπόρεσα να μετρήσω τα λεπτά που ιερουργούσε σε ένα χιλιοακουσμένο τραγουδάκι. Θυμάμαι πως, όταν κατάλαβα ότι έπρεπε να χειροκροτήσω, έψαχνα να βρω τις παλάμες μου…

 

  

 

Το βιβλίο κυκλοφορεί σε όλα τα βιβλιοπωλεία

και είναι διαθέσιμο για παραγγελία στο www.dioptra.gr.

 

Αριθμός σελίδων: 272

 

Ημερομηνία κυκλοφορίας: Τετάρτη 18 Οκτωβρίου 2023 

 

Σχεδιασμός εξωφύλλου: Γιώργος Παναρετάκης

 

Οι ασπρόμαυρες φωτογραφίες προέρχονται

από το προσωπικό αρχείο της Μαρινέλλας.

Το πορτραίτο του Γιάννη Ξανθούλη

είναι του Γιώργου Οικονομόπουλου.

 

Οι έγχρωμες είναι της Θάλειας Γαλανοπούλου

για μια συνέντευξη στην «Καθημερινή»

-για να τη διαβάσετε πατήστε: ΕΔΩ.

 

Ακολουθήστε μας: 

· INSTAGRAM 

· FACEBOOK 

· YOUTUBE

| Book reviews (excerpts from the Greek Press) for the original biography of the Grande Dame of the Greek Song Marinella by the Greek novelist, journalist and playwright Giannis Xanthoulis, entitled “Marinella - I nichtes pou eginan mesimeria (The nights that became middays)” by Dioptra Publications. The new book (272 pages) is available in all bookstores (from October 18, 2023) as well as available for online ordering at www.dioptra.gr.